Utrecht, de lantaarn spreekt

Een gids met vijf wandelroutes en een vaarroute langs

alle lantaarnconsoles aan de Utrechtse grachten.

Op zaterdag 16 maart presenteert de Vereniging Oud-Utrecht de gids ‘De lantaarn spreekt’. Sinds

het boekje ‘Reliëfs in blauw’ 25 jaar geleden uitverkocht raakte, is er vraag geweest naar een

nieuwe gids voor de lantaarnconsoles. Aan die vraag wordt nu voldaan.

Al in 1928, vijf jaar na de oprichting, maakte de Vereniging Oud-Utrecht zich zorgen over de

werven langs de Utrechtse grachten. De functie van de werven was verloren gegaan, zij werden

niet meer onderhouden en op veel plaatsen stond de werfmuur op instorten. Dankzij de

inspanningen van de Vereniging Oud-Utrecht werden de werven op de Gemeentelijke

Monumentenlijst geplaatst. In 1934 vonden de eerste incidentele restauraties plaats, maar vanaf

1949 werd de restauratie systematisch aangepakt onder leiding van Willem Stooker, hoofd van

het Bureau Monumenten. De kunstenaar Pyke Koch kreeg de opdracht om de oude gaslantaarns

te voorzien van nieuwe koppen die geschikt waren voor elektriciteit. De lantaarns werden op een

kraagsteen geplaatst, een blok steen dat over de werfmuur uitsteekt. Zo verlichtte de lantaarn

zowel de straat als de werf. De kraagstenen lenen zich uitstekend voor beeldhouwwerk. Stooker

had een talentvolle steenhouwer in dienst, Cornelis Groeneveld. Deze beeldhouwde de eerste

lantaarnconsoles. Later werden ook andere beeldhouwers bij het project betrokken, waaronder

Jeannot Bürgi, die 192 van de meer dan 300 consoles op zijn naam heeft staan.

De onderwerpen van lantaarnconsoles zijn zeer gevarieerd. Typisch ‘Utregse’ verhalen en sagen,

huisnamen, Bijbelverhalen, heiligenlegenden, mythen, deugden en ondeugden, de Utrechtse

gilden, spreekwoorden: het leven flitst voorbij in al zijn kleurrijke facetten, vorm gegeven door

Utrechtse kunstenaars. De gids ‘De lantaarn spreekt’ geeft van iedere console een beschrijving en

een foto. Ook de namen van de kunstenaars en de jaren van plaatsing zijn vermeld. De

Oudegracht en de Nieuwegracht zijn opgedeeld in verschillende wandel- en vaarroutes.

Op zaterdag 16 maart, de dag van de presentatie, speelt beiaardier Arie Abbenes speciaal voor de

Vereniging Oud-Utrecht van 11.00 tot 12.00 uur Utrechtse melodieën op de beiaard van de

Domtoren. Vanaf 12.00 uur staan op de Jacobibrug, de Gaardbrug en de Smeebrug gidsen klaar

om het publiek rond te leiden langs de lantaarnconsoles. Door de Nieuwegracht, Kromme

Nieuwegracht, Drift en Plompetorengracht varen vier boten van Schuttevaer in pendeldienst met

vier opstapplaatsen.

Boek ‘De lantaarn spreekt’ (verkoopprijs € 10,-) is bij diverse Utrechtse boekhandels, de VVV en Het

Utrechts Archief te koop en op zaterdag 16 maart bij de stand van de Vereniging Oud-Utrecht op

de Stadhuisbrug te verkrijgen.

Dienstregeling boottochten: opstapplaatsen vanaf 12.00 tot 17.00 uur, om de 20 minuten:

1. Nieuwegracht (onder nr. 82, hoogte Keukenstraat), 2. hoek Nieuwegracht/Pausdam (onder nr.

4), 3. Kromme Nieuwegracht (onder nr. 3-5, hoogte Ambachtstraat) en 4. Stadsbuitengracht

(Stadsschouwburg).

De vaart kost € 10,- p.p. inclusief ‘De lantaarn spreekt’. (informatie 030 2720111).

Dienstregeling wandelingen: opstapplaatsen vanaf 12.00 tot 16.00 uur, ieder half uur (niet om

13.00 en 14.30 uur): Jacobibrug (hoogte Jacobskerkhof), Gaardbrug (einde Lijnmarkt),

Smeebrug (Smeestraat).

Er vinden in totaal 7 verschillende (gratis) wandelingen o.l.v. gidsen plaats.